مطالعات حيواني

مدل حیوانی اعتیاد در موش و رت آزمایشگاهی

روش های مختلف نحوه ایجاد مدل اعتیاد به مواد مخدر و الکل

اعتیاد به مواد مخدر یک اختلال روانپزشکی عصبی است که پیامدهای زیانبار فوق العاده ای در سطح جهان گذاشته است. علی رغم چندین دهه تحقیقات، گزینه های موجود برای درمان اعتیاد اغلب بی اثر بوده و علت آن  درک ابتدایی ما از آسیب شناسی ناشی از مواد مخدر، در مغز و فیزیولوژی سیناپسی است که مانع طراحی منطقی درمان های موفق می شود.

در هیستوژنوتک رایج ترین مدل های حیوانی پیش بالینی رفتارهای اعتیادآور و تست های رفتاری مربوط به آنها قابل انجام می باشد. به طور کلی مدل های حیوانی در این زمینه به دو دسته احتمالی و غیر احتمالی تقسیم می گردد. برخی از ویژگی های رفتاری این سندرم می تواند در حیوانات آزمایشگاهی به طور کامل مدل سازی شود. با این حال، در اکثر مطالعات، هدف اصلی تحقیقات سوء مصرف مواد مخدر، کشف مکانیسم های اعتیاد است. بنابراین، در دو دهه گذشته، مدل های جدیدی برای به تصویر کشیدن جنبه های واقعی رفتارهای مشابه اعتیاد در حیوانات آزمایشگاهی ارائه شده است.

مدل اعتیاد به الکل در موش های آزمایشگاهی

مدل اعتیاد به الکل با انتخاب آزاد در موش و رت

مدل اعتیاد با انتخاب آزاد، یک روش خود مدیریتی در موش های آزمایشگاهی است. در این مدل ماده اعتیاد آور به صورت خوراکی در اختیار حیوان قرار داده می شود. این روش بیشتر در تحقیقات اعتیاد به الکل استفاده می گردد. در این روش غیرتهاجمی، اتانول خوراکی محلول در آب (با درصد های مشخص) در کنار یک ظرف صرفا آب در اختیار حیوان آزمایشگاهی قرار داده می شود، موش ها می توانند بین نوشیدن الکل و آب همچنین مقدار مصرف آن را در طول زمان مواجهه انتخاب داشته باشند.

از این مدل می توان برای بررسی پیامدهای کوتاه مدت یا بلند مدت قرار گرفتن در معرض الکل و همچنین مکانیسم های عصبی شناختی مربوط به سوء مصرف الکل و اعتیاد استفاده کرد. در این مدل، موش ها نوشیدن خود را بین یک بطری آب و یک بطری حاوی محلول الکل رقیق تقسیم می کنند، که اصطلاح آزمون ترجیحی دو بطری به آن داده می شود. به این ترتیب محلول های الکل و آب به همراه غذا به صورت آزادانه در قفس ها در دسترس بوده، و حیوانات می توانند همزمان به آب و چندین بطری حاوی غلظت های مختلف اتانول دسترسی داشته باشند. جوندگان تحت شرایط دسترسی مداوم به محلول ها، بیش از ۸۰ میلی گرم در دسی لیتر (موش) و یا ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر (رت) مایعات نمی نوشند. برای  افزایش مصرف اتانول، افزودن یک طعم دهنده شیرین مانند ساکارز یا ساخارین به محلول اتانول می تواند در افزایش حجم نوشیدن موثر باشد.

القای مدل اعتیاد به الکل در موش آزمایشگاهی - هیستوزنوتک
نحوه ایجاد مدل اعتیاد با الکل در موش آزمایشگاهی

مدل اعتیاد به الکل با رژیم مایع در موش و رت

در این روش، اتانول با غلظت زیاد به رژیم غذایی موش های آزمایشگاهی اضافه می شود وموش ها را مجبور به استفاده از آن می کند. تکنیک تغذیه با الکل به عنوان بخشی از رژیم غذایی مایع، منجر به عوارض پاتولوژیک ناشی از الکل مانند بیماری کبد چرب الکلی، اختلالات متابولیکی ناشی از الکل و تعامل اتانول با حلال های صنعتی و بسیاری از داروهای متداول و مواد مغذی می شود.

مدل اعتیاد به بخار الکل در موش و رت

مدل استنشاق بخار الکل، یکی دیگر از مدل های ایجاد حالت وابستگی به الکل می باشد. استنشاق بخار الکل یک روش غیر تهاجمی است که در آن دوز، مدت زمان و الگوی قرار گرفتن در معرض استنشاق بخار الکل، کنترل می شود و با تمایل حیوان به مصرف داوطلبانه الکل محدود نمی شود. پس از پایان قرار گرفتن در معرض بخار الکل، حیوانات علائم تحمل و وابستگی جسمی را نشان می دهند. در این مدل، موش ها به مدت ۴ ساعت در معرض بخار الکل قرار می گیرند، سپس غلظت الکل در نمونه های خونی جمع آوری شده از ورید دمی، در فواصل ۳۰ دقیقه ای در طول قرار گرفتن ۴ ساعته و همچنین ۸ ساعت پس از پایان بخار الکل اندازه گیری می شود.

مدل اعتیاد به مواد مخدر با استفاده از جعبه اسکینر و خود مدیریتی

استفاده از مدل های خود مدیریتی مواد مخدر در روند مطالعات اعتیاد بر این فرض استوار است که مواد مخدر به عنوان یک عامل تقویت کننده عمل می کنند. یعنی احتمال رفتارهایی را که حیوان را وابسته به مواد اعتیادآور می کند را  افزایش می دهد. بنابراین، تجویز ماده مخدر (خوراندن به موش و یا تزریق) پس از اقداماتی نظیر فشار دادن یک اهرم، برای دریافت دوز ماده مخدر، عکس العمل نشان می دهد.

محفظه، مجهز به اهرم هایی است که توسط حیوان فشار داده شده و غذا دریافت می کند، همزمان پاسخی منتقل می شود که پمپ تزریق را فعال کرده و دوز ماده مخدر را به حیوان تزریق می کند. این تزریق معمولاً به صورت داخل وریدی تحویل داده می شود، اگرچه می توان از راه های دیگر نیز، مانند راه خوراکی اتانول، یا استنشاق نیکوتین استفاده نمود.

مطالعات اعتیاد در حیوانات آزمایشگاهی - هیستوژنوتک
جعبه اسکینر جهت مطالعات اعتیاد در موش آزمایشگاهی

به طور مثال، در اعتیاد به مورفین غلظت های افزایشی مورفین در آب آشامیدنی به مدت ۲۰ روز کنترل می شود. در روز اول و دوم دوز ۰.۱ میلی گروم بر کیلوگرم، روزهای سوم و چهارم ۰.۲ میلی گرم بر کیلوگرم، روز پنجم و ششم ۰.۳ میلی گرم بر کیلوگرم و روزهای هفتم تا بیستم ۰.۴ میلی گرم بر کیلوگرم به موش ها خورانده می شود. پس از بیستمین روز به میزان ۲۰ میلی گرم بر کیلوگرم از ترکیب نالوکسان (رقابت در اتصال به گیرنده های اپیوئیدی) به صورت داخل صفاقی تزریق می گردد. تزریق نالوکسان به منظور تایید وابستگی حیوان به مواد مخدر می باشد. پس از ایجاد وابستگی، با استفاده از تست های رفتاری عملکرد موش ها مورد بررسی قرار می گیرد.

مطالعات حیوانی رفتارهای اعتیادآور

در سال های اخیر، به طور خاص، تلاش های متعددی جهت مطالعات حیوانی رفتارهای اعتیادآور صورت گرفته است. به طور مثال تزریق داخل وریدی کوکائین برای بررسی رفتارهای ناشی از اعتیاد مورد استفاده قرار می گیرد. رفتارهای ناشی از اعتیاد از سه معیار تشخیصی تشکیل شده اند که شامل:

  • مشکل در توقف یا محدود کردن مواد مخدر
  • انگیزه بسیار زیاد برای مصرف ماده مخدر
  • ادامه مصرف مواد با وجود عواقب نامطلوب آن

در این روش، رفتار موش های صحرایی با دسترس قرار دادن طولانی مدت به مواد اعتیاد زا مورد ارزیابی قرار می گیرد. به عنوان مثال ، موش هایی که دسترسی طولانی مدت (۶ ساعت در روز) به کوکائین داشته باشند، به تدریج مصرف کوکائین خود را در طول روز افزایش می دهند، در مواردی که میزان دسترسی به مواد مخدر محدود باشد (۱ ساعت در روز) ، میزان قابل توجهی از تمایل موش به آن کاسته خواهد شد.  برای سنجش رفتارهای وابستگی به مواد مخدر لازم است پس از تزریق نالوکسان، رفتارهای مرتبط با سندرم ترک اعتیاد را با دقت ثبت نمود. علائم ترک شامل پریدن، تکان دادن سر، به هم خوردن دندان ها، جویدن، دل پیچه، بوکشیدن، ایستادن روی دوپا، حفر گودال ، خراش در قفس، دفع مکرر مدفوع، کاهش وزن سریع بوده که با ثبت آن می توان روند ترک اعتیاد و القای مدل را کنترل نمود.

بررسی عکس العمل حیوان به درد

یکی از عملکردهای فیزیولوژیک به اعتیاد، کاهش عکس العمل به درد می باشد، برای همین منظور جهت تایید القای مدل لازم است، تست های مربوط به واکنش موش نسبت به درد بررسی شود. یک نمونه تست درد رایج تزریق فرمالین در کف یک پای موش است. در این حالت پس از تزریق، عملکرد موش از نظر ایستادن روی یک پا، هردوپا و تکان های آن به مدت ۶۰ دقیقه بررسی و ثبت می گردد.

خدمات مرتبط: پژوهش و مطالعه بروی حیوانات آزمایشگاهی – پژوهش های فیزیولوژی ورزشی و علوم ورزشی – ایجاد انواع مدل های حیوانی
مطالب مرتبط: انواع تست های رفتاری در موش و رتانواع تزریقات در موش و رت و سایر حیوانات آزمایشگاهی

نمایش بیشتر

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

همچنین ببینید
بستن