پروبیوتیک ها و کاربرد آن در پزشکی
پروبیوتیک ها میکروارگانیسم هایی هستند که با حفظ و بهبود تعادل میکروبی روده می توانند اثراتی سلامتی بخش برای میزبان خود به همراه داشته باشند، از این رو پروبیوتیک ها را ترمیم کننده های زیستی نیز می نامند.
امروزه پروبیوتیک هایی که بیشتر از همه مورد توجه قرار گرفته اند، باکتری های تولید کننده اسید لاکتیک به ویژه گونه های لاکتوباسیلوس هستند. آثار مفید پروبیوتیک ها با مکانیسم های متعددی بروز می کند که مهم ترین آن ها عبارتند از مکانیسم های غیر ایمونولوژیک (مواد ضد میکروبی، رقابت برای اتصال به سلول های هدف، کمک به تقویت سد مخاطی) و مکانیسم های ایمونولوژیک.
تمام باکتری هایی که امروزه به عنوان پروبیوتیک استفاده می شوند، در دو دسته لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم جای می گیرند. باکتری های مولد اسید لاکتیک، به ویژه لاکتوباسیلوس ها و بیفیدوباکتریوم ها به طور طبیعی جزیی از اکوسیستم دستگاه گوارش هستند و پروبیوتیک محسوب می شوند. تعداد باکتری های پروبیوتیک در لحظه مصرف به منظور اثر بخشی آن ها بر میزبان بر اساس استاندارد کمیته بین المللی لبنیات باید حداقل ۱۰۷ cfu در هر گرم فراورده باشد.
انواع فراورده های باکتریایی پروبیوتیک:
- فراورده های لبنی به ویژه ماست پروبیوتیک
- فراورده های غذایی غیر لبنی مانند شیرینی های پروبیوتیک
- مکمل های غیر غذایی مثل کپسول و پودر
از ویژگی های میکروارگانیسم های پروبیوتیک می توان موارد زیر را نام برد:
- جزء فلور طبیعی روده انسان باشند
- به صورت زنده و فعال و به تعداد کافی به روده برسند
- نسبت به اسید معده و نمک های صفراوی در روده کوچک مقاوم باشند
- توانایی اتصال به سلول های اپیتلیال روده را در رقابت با پاتوژن ها داشته باشند
- توانایی تولید ترکیبات ضد باکتری های مضر مثل تولید اسید لاکتیک، باکتریوسین را داشته باشند
پروبیوتیک ها و درمان بیماری های گوارشی:
اختلالات شدید دستگاه گوارش از قبیل آنتی بیوتیک درمانی، عفونت های روده ای و استرس های تغذیه ای می توانند به طور موقتی میکروفلور نرمال بدن میزبان را دچار از هم گسستگی کند، اما این جمعیت های میکروبی طی مدت زمانی دوباره سازی شده و به حالت طبیعی خود بر می گردند. گونه های بیفیدوباکتر و لاکتوباسیلوس ها از میکروارگانیسم های غالب کولون و بطور قابل توجهی سودمند هستند و هیچ اثر مضر قابل توجهی از آن ها مشاهده نشده و از جمله میکروب های پروبیوتیک ایده آل محسوب می شوند.
امروزه نشان داده شده است که برخی از بیماری های انسان به فعالیت باکتری های روده مربوط است و رشد بیش از حد باکتری های بیماریزا و چسبیدن آن ها به دیواره روده بزرگ منجر به اسهال حاد، اختلالات روده ای، سرطان روده و کولیت می گردد.
از آنجا که رشد میکروب های روده به رژیم غذایی انسان وابسته است، می توان با انتخاب رژیم غذایی سالم مثل غذاهای فراسودمند چون پروبیوتیک ها و پری بیوتیک ها میکروفلور روده را به نفع باکتری های سلامت بخش تغییر داد و از این طریق از برخی بیماری ها پیشگیری و یا آنها درمان کرد.
پروبیوتیک ها و هلیکوباکتر پیلوری:
هلیکوباکتر پیلوری H.pylori عامل مهم ایجاد بیماری زخم معده، آدنوکارسینومای معده و لنفوم می باشد و ریشه کن سازی H.pylori در کشورهای توسعه یافته با مشکل همراه است. مطالعات نشان داده اند که برخی از سویه های پروبیوتیک می توانند فعالیت مهاری در برابر باکتری های H.pylori را نشان دهند. علاوه بر این، برخی از سویه های پروبیوتیک می توانند فعالیت عوارض جانبی ناشی از درمان آنتی بیوتیکی را کاهش دهند و در نتیجه افزایش میزان هلیکوباکتر پیلوری را کاهش دهند.
پروبیوتیک و درمان عفونت های ادراری- تناسلی:
فلور میکروبی غالب واژن سالم را لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس، استافیلوکوکوس، استرپتوکوکوس، سارسینا و از همه مهم تر لاکتوباسیلوس ها تشکیل می دهند ولی با این حال فلور میکروبی کل واژن متنوع می باشد. نقش پروبیوتیک ها در درمان عفونت های واژن بسیار ثمربخش می باشد. این میکروارگانیسم ها نظیر لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس و لاکتوباسیلوس جانسونی، با مکانیسم های پرگنه سازی در داخل واژن، ترشح پراکسید هیدروژن، تولید اسید لاکتیک و کاهش pH، باعث پیشگیری و درمان عفونت واژنی می شوند. درمان پروبیوتیکی برای این عفونت ها با دو شیوه دریافت خوراکی از طریق مواد غذایی پروبیوتیکی نظیر شیرهای تخمیری، پنیر و ماست و یا با تجویز موضعی دارو های پروبیوتیکی انجام می گیرد.
مهم ترین عامل عفونت مجاری ادراری اوروپاتوژنیک، اشرشیاکلی می باشد و عمدتا در زنان شایع است. نتایج مطالعات متعدد نشان می دهد که استفاده از پروبیوتیک های جنس لاکتوباسیلوس در درمان عفونت های ادراری بسیار موثر می باشد.
استفاده از پروبیوتیک ها تنها در افراد سالم کاملا بی خطر است و در کودکان، سالمندان، زنان باردار و بیماران به دلیل خطر ایجاد عفونت باید با احتیاط مصرف گردد. بسیاری از مطالعات صورت گرفته در خصوص عفونت پروبیوتیک بیانگر آن است که اشخاصی با بیماری روده ای از قبل، مانند اسهال روده کوچک، مستعد ابتلا به عفونت هستند. در نتیجه در استفاده از پروبیوتیک ها با توجه به ایمن بودن کلی آن ها باید احتیاط لازم را به کار برد.
جهت اطلاع و سهولت شما کاربر گرامی برای استفاده از خدمات مطالعات حیوانی – بافت شناسی – آزمایشگاه بیوتکنولوژی – آزمایشگاه پاتولوژی – آزمایشگاه ژنتیک – اسانس گیری – جنین شناسی – میکروبیولوژی توسط لینک های مربوطه اقدام نمایید.
منابع
۱- Anal, A.K.,Singh, H., (2007). Recent advances in microencapsulation of probioticated using different strain of Lactobacilli against Salmonella Typhimurium. Iranian J PublHalth. 36 (4):70-73.
۲- Malfertheiner P, Megraud F, O’Morain C, Hungin AP, Jones R, Axon A, and et al. Current concepts in the management of helicobacter pylori infection-the Maas tricht 2-2000 Cons ens us Report. Aliment Pharmacol Ther 2002; 16: 167-80.
۳- Homayouni A, Amini A, Keshtiban AK, Mortazavian AM, Esazadeh K, Pourmoradian S . Resistant starch in food industry: A changing outlook for consumer and producer. Starch- Stärke. 2014; 66(1-2):102-14.
۴- Homayouni Rad A. Therapeutical effects of functional probiotic, prebiotic and symbiotic foods . Tabriz: Tabriz University of Medical Sciences . 2008.
مطالب مرتبط: بیوفیلم میکروبی
خدمات مرتبط: خدمات میکروبیولوژی – خدمات علمی پژوهشی در حوزه علم بیوتکنولوژی
