نقش دستگاه ایمنی در بیماری خودایمنی یا اختلالات خودایمنی دستگاه عصبی (پاتوفیزیولوژی، ویژگی‌های بالینی و درمان)
در این مقاله از وب‌سایت هیستوژنوتک توضیحات کاملی در رابطه با اختلالات خودایمنی داده شده است.
دستگاه ایمنی به‌گونه‌ای تکامل‌یافته است که توانایی فوق‌العاده‌ای برای محافظت از ما در برابر تعداد زیادی از عوامل عفونی دارد. بااین‌حال، در برخی موارد، دستگاه ایمنی به همان فردی که برای محافظت از آن طراحی شده است حمله می‌کند پاسخ‌های غیرطبیعی دستگاه ایمنی علیه خود، می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های خودایمن متعددی شود. دراین‌بین دستگاه عصبی هم با وجود محافظت شدید از آن، از این حملات در امان نیست.
اثر اختلالات خودایمنی بر دستگاه عصبی
هر دو دستگاه عصبی مرکزی (CNS) و دستگاه عصبی محیطی (PNS) می‌توانند اهدافی برای حملات خودایمنی باشند. خودایمنی در هر دو CNS و PNS می‌تواند به‌عنوان نتیجه پاسخ‌های ایمنی سلولی یا هومورال به اتو آنتی‌ژن‌ها ظاهر شود.
برخی بیماری‌های خودایمنی دستگاه عصبی و پاتوژنز آنها
۱. مولتیپل اسکلروزیس (MS) یک بیماری خودایمنی در دستگاه عصبی مرکزی است که با التهاب مزمن و دمیلینه شدن نورون‌ها مشخص می‌شود در این بیماری هم میلین و هم سلولی که میلین را تولید می‌کند از بین می‌رود .
تصویر ۱ : دمیلینه شدن نورون ها در موش مدل مولتیپل اسکلروزیس MS (رنگ آمیزی Luxol Fast Bloue)
۲. آنسفالیت لیمبیک نشان‌دهنده گروهی از بیماری‌های خودایمنی است که با التهاب دستگاه لیمبیک از جمله هیپوکامپ و فورنیکس (مثلث مغزی) و سایر قسمت‌های مغز مشخص می‌شود.
۳. پلی نوروپاتی دمیلینه کننده التهابی مزمن (CIDP) یک بیماری خودایمنی در دستگاه عصبی محیطی است که ناشی از پاسخ خودایمنی علیه یک یا چند آنتی‌ژن (ها) در اعصاب محیطی است.
۴. بیماری‌هایی مانند CIDP و میاستنی گراویس (MG) به ترتیب بیماری‌های باواسطه آنتی‌بادی دستگاه عصبی محیطی و اتصالات عصبی عضلانی در هستند . MG توسط آنتی‌بادی‌هایی ایجاد می‌شود که گیرنده استیل کولین عضلانی یا سایر پروتئین‌های اتصال عصبی – عضلانی مانند کیناز مخصوص عضله (MUSK) را هدف قرار می‌دهند. این آنتی‌بادی‌ها باعث اختلال در ارتباط بین عصب و عضله می‌شود که منجر به ضعف و خستگی عضلانی می‌شود.
سایر بیماری‌های عصبی عضلانی خودایمنی عبارت‌اند از:
- سندرم میاستنی لامبرت – ایتون: که یک اختلال انتقال در اتصال عصبی عضلانی است
- نورومیوتونی یا سندرم ایزاکس: که در آن آنتی‌بادی‌ها پروتئین‌های تنظیم‌کننده روی اعصاب را هدف قرار می‌دهند، و باعث فعالیت بیش از حد دستگاه عضلانی می‌شوند
- گانگلیون خودایمنی اتونوم (AAG): آنتی‌بادی‌ها گیرنده‌ای را روی اعصاب اتونوم هدف قرار می‌دهند و در نتیجه نارسایی اتونومیک ایجاد می‌شود.
عوامل دخیل در بروز بیماری‌های خودایمنی در دستگاه عصبی
قومیت: علی‌رغم این واقعیت که اختلالات خودایمنی می‌تواند افراد را در هر جنسیت، نژاد و سن تحت‌تأثیر قرار دهد، عوامل خطر خاصی توسط بسیاری از گروه‌های تحقیقاتی بررسی و پیشنهاد شده است به‌عنوان‌مثال، در برخی از بیماری خودایمنی دستگاه عصبی، برخی از گروه‌های قومی (مانند مردم آفریقایی آمریکایی، سرخ‌پوست آمریکایی یا لاتین‌تبار) بیشتر از سایرین از این بیماری رنج می‌برند.
ژنتیک: اگرچه عامل ژنتیک، مستعدکننده برای بیماری‌های خودایمنی مختلف در نظر گرفته می‌شود، اما مشخص است که این عامل، دلیل بروز تنها بخشی از بیماری‌های خودایمنی است.
جنسیت: جنسیت به‌عنوان یک عامل بالقوه زمانی معرفی شد که پژوهشگران متوجه شدند در برخی بیماری‌ها، ۹۰ درصد از بیماران خودایمنی زنان هستند. در این زمینه، هورمون زنانه می‌تواند یکی از بازوهای خودایمنی باشد که مسئول ایجاد واکنش در دستگاه ایمنی است .
عوامل محیطی: گزارش شده است که عوامل محیطی به‌شدت در توسعه واکنش‌پذیری خودایمنی نقش دارند. به طور مثال افزایش بروز بیماری‌های خودایمنی با شیوع بالا در کشورهای توسعه‌یافته غربی و تکامل روزافزون و سریع بیماری ام اس (MS)در کشورهای با شیوع کم مانند ژاپن بیانگر نقش سبک زندگی و شرایط محیطی بر بروز اختلالات دستگاه عصبی است .
علاوه بر این موارد نتایج برخی مطالعات اپیدمیولوژیک و همچنین حیوانی نشان‌دهنده نقش برخی فاکتورهای درونی و بیماری‌ها در بروز خودایمنی در دستگاه عصبی است و گزارش شده است که می‌تواند به‌عنوان اهداف مداخلات دارویی و درمانی برای درمان بیماری‌های دستگاه عصبی به کار گرفته شوند:
میکروبیوتا
اخیراً ارتباط شگفت‌انگیزی بین میکروبیوتای روده‌ای اختلال و خودایمنی مغز ایجاد شده است. نتایج یک مطالعه نشان داده است که پیوند مدفوع از بیماران ام اس به موش‌های بدون میکروب منجر به بروز یا افزایش شدت آنسفالومیلیت خودایمن (EAE) می‌شود.
ویتامین D
ویتامین D جدای از نقشی که در هموستاز کلسیم دارد، نقش تعدیل‌کننده ایمنی، ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی مهمی دارد. مطالعات متعددی نشان می‌دهد که ویتامین D با مهار تکثیر سلول‌های B و تولید آنتی‌بادی و همچنین با کاهش تکثیر سلول‌های T، تمایز Th1 و Th17، افزایش سلول‌های Treg و کاهش ترشح سیتوکین‌های پیش‌التهابی، بر دستگاه ایمنی اثر می‌گذارد. مطالعات اپیدمیولوژیک نشان می‌دهد در نقاطی که قرارگرفتن در معرض نورخورشید (به طور مثال در عرض‌های جغرافیایی شمالی)، کاهش می‌یابد بروز بیماری MS بیشتر می‌شود که این نتایج باعث علاقه به مطالعه نقش سطوح ویتامین D در بروز MS شده است؛ ازاین‌رو نقش ویتامین D در بیماری‌های خودایمنی دستگاه عصبی موضوع جذابی است که دانشجویان و پژوهشگران محترم می‌توانند جهت پایان‌نامه‌ها و طرح‌های تحقیقاتی خود انتخاب کنند.
عفونت
مطالعات اپیدمیولوژیک و بالینی نشان می‌دهد که بیماری خودایمنی ممکن است توسط عفونت‌ها ایجاد شود. به طور مثال پیشنهاد شده است که عفونت با ویروس EB یا عفونت CMV، مجموعه‌ای از سلول‌های T واکنش‌دهنده ایجاد می‌کند که ممکن است در بروز خودایمنی در بیماری‌هایی مانند MS مؤثر باشد.
جهت مشاوره رایگان با مشاورین شرکت بافت و ژن پاسارگاد تماس بگیرید
۰۲۱۶۶۱۲۱۹۸۳
اهمیت شناسایی بیومارکرهای دخیل در اختلالات خودایمنی دستگاه عصبی
با تحقیقات عمیق در مورد مکانیسم‌های بیماری‌زای CNS، مطالعه بیومارکرها به دلیل کاربرد بالقوه آن در عمل بالینی در تشخیص بیماری و ارزیابی پیش‌آگهی، به یک زمینه تحقیقاتی فعال تبدیل شده است. بیومارکرهای مولکولی همراه با ابزارهای تصویربرداری تا حد زیادی به تشخیص، ارزیابی اثربخشی داروهای اصلاح‌کننده بیماری (DMDs) و پیش‌بینی ناتوانی در عمل بالینی کمک می‌کنند.
زنجیره سبک نوروفیلامنت (NfL)
نوروفیلامنت جزء اسکلت سلولی سلول‌های عصبی است و نقش ساختاری در حفظ مورفولوژی آکسون ایفا می‌کند. نوروفیلامنت از سه زیر واحد به نام‌های زنجیره سبک نوروفیلامنت (NfL)، زنجیره متوسط نوروفیلامنت و زنجیره سنگین نوروفیلامنت تشکیل شده است. مطالعات نشان داده است که ارتباط نزدیکی بین سطوح NfL و مولتیپل اسکلروزیس (MS) وجود دارد. سطح SNfL با افزایش فعالیت بیماری، پاسخ درمانی، پیشرفت بیماری و ناتوانی در بیماران مرتبط است و می‌تواند با تصویربرداری مغناطیسی (MRI) برای کمک به تشخیص و درمان بیماری ترکیب شود.
Glial fibrillary acid protein (GFAP))
GFAP رشته میانی اصلی است که اسکلت سلولی آستروسیت‌ها را می‌سازد که یکپارچگی ساختار سلولی را حفظ می‌کند. همچنین در میتوز سلولی، ارتباط آستروسیت – نرون و تشکیل اسکار گلیال نقش دارد. تشخیص GFAP در CSF یا سرم منعکس‌کننده آسیب آستروسیت‌ها است. اخیراً تعداد زیادی از مطالعات پتانسیل GFAP را به‌عنوان شاخصی از پیشرفت ناتوانی، تشخیص و فعالیت اولیه بیماری در MS بررسی کرده‌اند
تصویر ۲: بررسی میزان سطح GFAP در مغز (رنگ‌آمیزی شده در واحد پاتولوژی شرکت هیستوژنوتک)
Contactin-1 (CNTN-1))
پروتئین‌های تماسی گروهی از مولکول‌های چسبنده سلولی هستند که عمدتاً در مغز بیان می‌شوند و در سازماندهی دامنه آکسون، جهت‌گیری آکسون، نوروژنز، توسعه نورون، تشکیل و شکل‌پذیری سیناپسی، بر همکنش سلول آکسون – گلیال و بازسازی عصب ضروری هستند. در حال حاضر، سنجش ایمونوسوربنت متصل به آنزیم (ELISAs) به‌طورکلی برای تشخیص غلظت CNTN-1 در CSF استفاده می‌شود. مطالعه قبلی نشان داد که کاهش سطح CNTN-1 CSF در بیماران مبتلا به ام اس با پیشرفت بیماری مرتبط است که نشان می‌دهد CNTN-1 می‌تواند به‌عنوان یک نشانگر جدید آسیب آکسونی استفاده شود.
تصویر ۳: بررسی میزان Contactin-1 با روش ایمونوهیستوشیمی
نقش اختلالات خودایمنی در بروز بیماری‌های دستگاه عصبی به‌خوبی شناخته شده است. بااین‌حال موارد زیادی از جمله مکانیسم‌های ایجاد اختلالات خودایمنی، مکانیسم اثرگذاری اختلالات خودایمنی در بروز بیماری‌های دستگاه عصبی، شناسایی بیومارکرهای تشخیصی مشترک بین اختلالات خودایمنی و بیماری‌های دستگاه عصبی همچنان ناشناخته باقی‌مانده است. علاوه بر این باتوجه‌به افزایش بروز بیماری‌های دستگاه عصبی ناشی از اختلالات خودایمنی، اتخاذ راهبُردهای درمانی مولکولی و سیستمیک جهت درمان اختلالت خودایمنی باتکیه‌بر ایجاد مدل‌های حیوانی ضروری به نظر می‌رسد و می‌تواند یک زمینه تحقیقاتی جذاب برای پژوهشگران گرامی باشد.
Autoimmune Disorders of the Nervous System: Pathophysiology, Clinical Features, and Therapy
Biomarkers in autoimmune diseases of the central nervous system
Frontiers | Biomarkers in autoimmune diseases of the central nervous system
Transplanted Neural Precursors Enhance Host Brain-Derived Myelin Regeneration
