انواع محیط کشت مورد استفاده در آزمایشگاه میکروبیولوژی

میکروارگانیسم ها برای ادامه حیات و تکثیر به مواد غذایی، آب، اکسیژن و مواد مغذی نیاز دارند. محیط کشت میکروبی، باکتری را در شرایط مناسبی قرار می دهد تا توانایی رشد و تکثیر پیدا کنند. محیط کشت ها به سه دسته جامد، نیمه جامد و مایع تقسیم می شود.

• محیط کشت جامد دارای آگار می باشد که باعث انعقاد و جامد شدن محیط کشت می شود، از این محیط جهت بررسی خصوصیات باکتری، تشکیل کلنی و شمارش باکتری استفاده می شود.
• محیط کشت نیمه جامد دارای درصد کمتری آگار می باشد و همین باعث نیمه جامد شدن محیط می شود، از این محیط اغلب برای انتقال باکتری استفاده می شود.
• محیط کشت مایع بدون آگار می باشد و به همین دلیل کاملا مایع است و در لوله آزمایش یا فلاسک تهیه می شود و برای نگه داری باکتری(تهیه استوک) و مطالعه فرآیند تخمیری از آن استفاده می شود.

مطلب پیشنهادی: آزمایشگاه میکروبیولوژی – تکنیک کلنی کانت

محیط های کشت میکروبیولوژی از لحاظ کاربرد

محیط کشت پایه: این محیط کشت دارای کمترین حد از مواد مغذی می باشد و اساس ساخت انواع محیط های رشد است. از این محیط برای رشد باکتری هایی که الزامی در استفاده از محیط های تخصصی ندارند استفاده می شود برای مثال محیط کشت نوترینت آگار. آگار خوندار

محیط کشت غنی شده: این محیط ها به واسطه اضافه کردن خون یا سرم به محیط کشت ساده تهیه می شود این محیط ها برای انواع باکتری های پر نیاز مناسب هستند برای مثال محیط سرم لوفلر که این محیط برای کشت باسیل دیفتری به کار میرود

محیط کشت انتخابی: در این نوع محیط کشت از یک نوع ماده مهار کننده برای مهار رشد باکتری های دیگر و فقط رشد باکتری مورد نظر استفاده می شود، به همین دلیل نام انتخابی برای این محیط کشت بکار برده می شود در واقع این محیط کشت فقط قابلیت رشد یک نوع باکتری را دارد.

محیط کشت افتراقی: این محیط کشت ها، محیط کشت تشخیصی بوده و به علت دارا بودن ترکیبات خاص و مواد ضد میکروبی منجر به تمایز و جداسازی باکتری می شود، برای مثال محیط کشت EMB که دارای املاح صفراوی-قند و معرف شیمیایی می باشد.

محیط کشت انتقالی: وقتی نمونه های بالینی آماده انتقال می شود از این محیط استفاده می شود. چون در انتقال نمونه ها ممکن است خشک شوند یا آلوده شوند و ناخواسته رشد کنند با افزودن ذغال مانع از رشد این آلودگی می شوند برای مثال محیط کری بلیر.

محیط کشت کامل: این محیط کشت دارای تمامی مواد لازم برای رشد باکتری هاست و مواد ضد میکروبی، مهارکننده و اندیکاتور(شاخص) ندارد و با رشد باکتری های مختلف روی آن تغییر رنگی ایجاد نمی شود و همچنین حدود ۸۰ درصد باکتری ها روی آن رشد می کنند.برای مثال محیط پلیت کانت آگار

مطلب پیشنهادی: تست حساسیت آنتی بیوتیک – تست های بیوشیمیایی تشخیص باکتری ها

پرکاربرد ترین محیط کشت های مورد استفاده در آزمایشگاه میکروبیولوژی

محیط کشت شکلات آگار: اگر به محیط کشت پایه آگار هنگامی که درجه حرارت آن بعد از اتوکلاو در حدود ۸۰تا ۷۰ درجه سانتیگراد باشد خون دفیبرینه گاو اضافه کنیم، محیط کشت شکلات آگار بدست می آید در این محیط به علت اینکه گلبول های قرمز متلاشی شده و اجزا آن خارج شده برای رشد هموفیلوس و نایسریا که نیاز بیشتری به مواد غذایی آماده دارند مناسب است.

محیط آگار خوندار: یک محیط عمومی ای است که برای تکثیر و جداسازی باکتری های بیماریزا به خصوص باکتری هایی که برای رشد به مواد مغذی نیاز دارند استفاده می شود. همچین کاربرد دیگر آن در پیدا کردن همولیز باکتری ها می باشد.

محیط کشت مک کانکی آگار: یک محیط کشت انتخابی افتراقی برای باکتری ها می باشد. این محیط برای جداسازی انتخابی باسیل های گرم منفی و روده ای و تفکیک آنها بر اساس تخمیر لاکتوز می باشد و همچنین املاح صفراوی و کریستال ویوله موجود در محیط کشت مانع از رشد باکتری گرم مثبت می شود، تخمیر کننده های لاکتوز روی این محیط به رنگ قرمز یا صورتی می آیند و موارد غیر تخمیری تغییر رنگی ایجاد نمی کند.

محیط کشت TSI: این محیط کشت (تریپل شوگرآیرون آگار) دارای ترکیبات تریپتون، پپتون، سولفات آمونیوم آهن، سولفات سدیم ، آگار و بافت حیوانی جهت تامین اسیدآمینه و مواد مغذی برای رشد باکتری ها می باشد، باکتری ها در این محیط بر اساس حرکت، تولید اندول و سولفید تمایز پیدا می کنند.

محیط کشت ائوزین متیلن بلو: یک محیط کشت انتخابی افتراقی برای باکتری های گرم منفی می باشد و معمولا در روش بالینی برای جداسازی و افتراق کلنی های باکتریایی نمونه مدفوع استفاده می شود این محیط دارای ترکیبات متیلن بلو، پپتون و لاکتوز بوده و فاقد املاح صفراوی است.

مطلب پیشنهادی: روش دیسک دیفیوژن در تست آنتی بیوگرام – روش تعیین حداقل غلظت ممانعت کنندگی (M.I.C)

محیط کشت پایه : این محیط کشت محیطی جامد و افتراقی می باشد و برای تشخیص باکتری های روده ای (انتروباکتریاسه) به کار می رود این محیط کشت به صورت شیبدار و درون لوله ای می باشد. اختلاف در غلظت های متفاوت قند ها در این محیط سبب تمایز باکتری های تخمیر کننده بر اساس نوع قند مصرفی می باشد.

محیط کشت نوترینت آگار: این محیط جامد و دارای مواد مغذی و لازم برای رشد دادن میکروارگانیسم ها و شمارش آن ها در آب، فاضلاب و موارد دیگر می باشد. این محیط برای کشت قارچ ها و باکتری هایی که سخت پسند نیستند و به شرایط سخت محیطی احتیاج ندارند مناسب است. در این محیط رشد باکتری ها و کلنی های آن در سطح انجام می شود.

محیط کشت سیمون سیترات: این محیط حاوی آمونیوم دی هیدروژن فسفات و سدیم سیترات و همچنین معرف بازی برموتیمول می باشد. این محیط کشت دارای منابع خوب نیتروژن و کربن می باشد و تنها ارگانیسم هایی که توان استفاده از سیترات و کربن را دارند در این محیط رشد می کنند و در مجاورت رنگ برموتیمول بلو به رنگ آبی در می آید.

مطالب مرتبط: بررسی و اندازه گیری بیوفیلم باکتریایی – آلودگی میکروبی در نمونه های مختلف – تست حساسیت آنتی بیوتیک
خدمات مرتبط: خدمات میکروبیولوژی – خدمات پژوهشی در حوزه علم بیوتکنولوژی