در سال های اخیر، علاقه بسیار زیادی به استفاده از سلول های بنیادی در درمان بیماری های مختلف پدید آمده است. امروزه به دلیل دشواری های پیوند اعضا و عوارض استفاده از داروهای شیمیایی، پژوهشگران به دنبال راهی بهتر برای درمان بیماری ها ی مختلف می باشند و به سلول درمانی به عنوان بهترین روش درمان روی آورده اند. سلول درمانی، روش درمان بر اساس کشت سلول های بنیادی است. سلول های بنیادی به عنوان دسته ی خاصی از سلول ها دارای خصوصیت خود تجدیدپذیری و توانایی تمایز به انواع رده های سلولی شناخته می شوند. در واقع سلول های بنیادی قادر به تمایز به سلول های تخصصی عملکردی هستند. مطابق یک روش رایج، به صورت کلی سلول های بنیادی را به دو دسته جنینی و بالغ تقیسم بندی می کنند. سلول های بنیادی مزانشیمی به دلیل توانایی تمایز به رده های مختف سلولی بدون خطر تومورزایی در ترمیم بافت ها با منشاء مزانشیمی استفاده می شوند.
Friedenstein بنیانگذار مفهوم سلول های بنیادی مزانشیمی
از مهمترین سلول های بنیادی بالغ که امروزه توجه اکثر محققین را به خود جلب کرده است، می توان به سلول های بنیادی مزانشیم اشاره نمود. علاقه مندی پژوهشگران به سلول های بنیادی مزانشیمی در دهه ی ۱۹۶۰ با توجه به مطالعات فریدناشتاین و پتراکووا با جداسازی این سلول ها از مغز استخوان رت و توانایی آنها در تمایز به سلول های استخوان، برانگیخته شد. کمی بعد محققان نشان دادند که سلول های استرومایی مغز استخوان دارای خصوصیات کندروژنیک، چربی زایی و توانایی بالایی در تجدید پذیری هستند.
امروزه از سلول های بنیادی مزانشیمی به دلیل داشتن توانایی تمایز به رده های مختف سلولی بدون خطر تومورزایی در ترمیم بافت هایی با منشاء مزانشیمی مثل استخوان، غضروف، ماهیچه، تاندون و چربی استفاده می شود. از طرف دیگر، سلول های بنیادی مزانشیمی دارای توانایی برقراری ارتباط پایدار با سلول های بنیادی خونساز هستند که این ارتباط زمینه تکثیر با حداقل تمایز این سلول ها را فراهم می آورد. برای مثال، در مواردی که بیمار به تعداد بیشتری سلول های بنیادی خونساز برای پیوند نیاز دارد، با تکثیر این سلول ها بر روی بستری از سلول های مزانشیمی، مشکل کمبود تعداد سلول را برطرف می کنند.
علاوه بر این موارد، سلول های بنیادی مزانشیمی به عنوان یکی از عوامل تنظیم کننده سیستم ایمنی نیز شناخته شده اند. تاثیر ایمونومدولاتوری این سلول ها بر انواع سلول های سیستم ایمنی از جمله لنفوسیت های T و B، سلول های کشنده طبیعی، نوتروفیل ها، ماکروفاژها و نیز سلول های دندریتیک سبب شده تا امروزه از این سلول ها در درمان بیماری های التهابی به خصوص بیماری های خود ایمنی مانند MS و آرتریت روماتویید استفاده گردد. تا کنون بیش از ۴۰۰ آزمایش بالینی در زمینه ی بیماری مختلف در ارتباط با درمان های سلولی مبتنی بر سلول های بنیادی مزانشیمی ثبت شده است که دارای نتایج امیدوار کننده بوده اند. پیشرفت های اخیر در روش های درمانی مبتنی بر سلول های بنیادی مزانشیم، محققان را ترغیب کرده است تا منابع جدیدی از این سلول های بنیادی را در راستای پزشکی بازساختی کشف کنند.
منابع تامین سلول های بنیادی مزانشیمی
سلول های بنیادی مزانشیمی را می توان از مغز استخوان، استرومای بند ناف، بافت چربی، سینوویوم، ماهیچه اسکلتی، دندانهای شیری، کبد رویان و مایع آمنیوتیک تهیه کرد.
مشکلات و محدودیت ها
استفاده از مغز استخوان به عنوان منبع سلول های مزانشیم بسیار مشکل و در بسیاری موارد غیر اخلاقی است.همچنین تعداد و توانایی تمایز این سلول ها با افزایش سن کاهش می یابد. در همین راستا، توجه محققین به استفاده از منابع جایگزین نظیر بافت چربی و بند ناف جلب شده است. بافت چربی دارای مقادیر زیادی از سلول های مزانشیم است اما روش برداشت بافت چربی همانند مغز استخوان روشی تهاجمی است. بافت چربی می تواند با استفاده از روش های مختلفی مانند لیپوساکشن و یا برش بافتی به دست آید که خطراتی از جمله ورم ماندگار ناشی از ایجاد حفره در بدن و یا زخم های طولانی مدت در اثر عمل لیپوساکشن را داراست.
سلول های مزانشیمی مشتق از بند ناف
امروزه، استفاده از بافت بند ناف به دلیل این که استفاده از آن برای مادر و نوزاد هیچ گونه خطری به همراه ندارد، به عنوان منبع مناسب سلول های مزانشیم بسیار حائز اهمیت می باشد. همچنین استفاده از بند ناف به دور از مشکلات اخلاقی، خطر ایجاد واکنش های ایمنی و همچنین سرطانی شدن است و مزایای هر دو منبع سلول های بنیادی جنینی و بزرگسال را به طور هم زمان دارا می باشد.
سلول های مزانشیمی مشتق از بند ناف، همانند سایر منابع سلول های مزانشیمی دارای قابلیت خود نوزایی بالای هستند، اما توانایی تمایزی سلول های مزانشیم بنیادی بند ناف بیشتر از سایر منابع نظیر مغز استخوان و بافت چربی می باشد. همچنین این سلول ها توانایی بالاتری در تعدیل پاسخ های ایمنی و انعطافپذیری برای اصلاح ژنتیکی را از خود نشان می دهند، منبع سلولی ایدهآل و امیدبخشی برای پزشکی ترمیمی می باشند.
جهت اطلاع و سهولت شما کاربر گرامی برای استفاده از خدمات مطالعات حیوانی – بافت شناسی – آزمایشگاه بیوتکنولوژی – آزمایشگاه پاتولوژی – آزمایشگاه ژنتیک – اسانس گیری – جنین شناسی – میکروبیولوژی توسط لینک های مربوطه اقدام نمایید.
منابع:
- Pittenger MF, Discher DE, Péault BM, Phinney DG, Hare JM, Caplan AI. Mesenchymal stem cell perspective: cell biology to clinical progress. NPJ Regenerative medicine. 2019;4(1):1-15.
- Shaukat Z, Ali A, Ahmed U, Javed MR, Qasim M, Tariq M, et al. Mesenchymal Stem Cells: From Regeneration to Drug Delivery Systems. Critical Reviews™ in Therapeutic Drug Carrier Systems.
- Trohatou O, Roubelakis MG. Mesenchymal stem/stromal cells in regenerative medicine: past, present, and future. Cellular reprogramming. 2017;19(4):217-24.
- Riordan NH, Morales I, Fernández G, Allen N, Fearnot NE, Leckrone ME, et al. Clinical feasibility of umbilical cord tissue-derived mesenchymal stem cells in the treatment of multiple sclerosis. Journal of Translational Medicine. 2018;16(1):57.
مطالب مرتبط: کشت سلولی و اجزای محیط کشت – مراحل چرخه سلولی و تفکیک سلول ها
خدمات مرتبط: خدمات سلولی – محیط های کشت تمایزی – داربست های مهندسی بافت
